MENÜ
Bir ışık ısını, ayırma yüzeyleri paralel ve indisleri farklı (hava, cam gibi) ortamlardan geçerken; camın bir yüzünden girip diğer yüzünden çıkarken iki defa kırılır. Bu ikiz kırılış sonunda AB doğrultusunda gelen ışın CD doğrultusunda biraz daha geride, fakat geliş ışınının paraleli bir istikamette çıkar. Işın geldiği istikametten kaymıştır. Yana doğru yer değiştirme miktarı camın kalınlığı ve indisi ile ilgilidir.
Işık, paralel olmayan düzlem yüzeyler arasında kalan saydam bir ortamdan geçerken de kırılır. Prizmada iki yüzeyin uzantılarının kesiştiği keskin kenara kırılma kenarı, prizmanın iki yüzü arasında bulunan acıya prizma (tepe) açısı denir.
Işık prizmada tabana doğru kırılır A prizma acısı, D sapma açısıdır (Gelen ışınla çıkan ışın uzantılarının oluşturduğu açıya sapma açısı denir),Işığın prizmada daha fazla sapması, ışığın prizmaya geliş açısına, prizmanın tepe açısına, ışığın dalga boyuna ve prizmanın kırma indisine bağlıdır.
Yüzeylerin kesiştiği sivri üst kısma TEPE (APEX), alt kısmına da TABAN (BASE) denir.
Prizmatik etki, prizma diyoptrisi ile ölçülür. 1 prizma diyoptrisi; 1metre mesafede ışığı orijinal doğrultusundan 1cm saptıran prizmatik etkiye denir. Böyle bir prizmadan bakan göz, bir objenin imajını gerçek yerinden 1cm farklı yerde algılar. Görüntünün yer değiştirmesi daima prizmanın tepesine doğru olur. Yunanca da (delta ∆) işareti prizma diyoptrisi için (sembol) olarak kullanılmaktadır.
Oftalmik lensler, yan kesitinden bakıldığında bir prizma sistemidir. Bu şekilde olmaları onlara optik sistem olma özelliği kazandırır. Işığı dağıtır ya da toplarlar. Optik merkez, konveks lenslerde prizma tabanlarının birleştiği, konkav lenslerde prizma tepelerinin birleştiği yerdedir.
Işık optik merkezden kırılmadan geçer. Optik merkez dışından geçen ısınlar prizma tabanına doğru kırılır. Bu yüzden konveks lensler ışığı toplar yani konverjandırlar. Konkav lensler ışığı dağıtırlar yani diverjandırlar. Gözlük camları tespit edilirken, prizma istenmiyorsa kullanıcının optik merkezden bakması temin edilmelidir. Göz, lensin optik merkezinden bakarsa; prizmatik etki meydana gelmez (optik merkezde prizmatik etki yoktur), imaj, gerçek (aktüel) yerinde algılanır ve yer değiştirmez. Çünkü ışık optik merkezde kırılmadan göze gelmektedir. Cisimleri yaydığı ısınlarla görürüz. (onlardan gelen ısınlarla) Işık optik merkezde kırılmadığı için imaj yer değiştirmez ve gerçek yerinde algılanır.
Kullanıcı Pd mesafesinde yanlış karar verildiyse, başka bir ifade ile yatay ve dikey merkezleme istemleri karşılanmamışsa yani kullanıcı lensin optik merkezinin uzağından, farklı bir noktadan bakıyorsa, lensin diyoptri gücüne ve baktığı noktanın optik merkeze olan uzaklığına (cm) bağlı olarak base in (taban içeri BI), base out (taban dışarı BO), base up (taban yukarı BU), base down (taban aşağı BD) prizmatik etki meydana gelir.
Oftalmik lenslerdeki prizmatik etki zamanının ünlü bilim adamlarından C.PRENTICE tarafından 1890 yılında belirlenmiş ve bu kurala da PRENTICE KURALI (Prentice's law ya da Prentice's rule) olarak bilinir.
Prentice kuralı ∆ (prizma)=D x C
∆ Prizma= prizma diyoptrisi (prizmatik etki)
D= Lensin diyoptri gücü
C= Prizmatik etkisi sorulan noktanın optik merkeze uzaklığı (cm cinsinden)
Bir lensin optik merkezinin uzağından geçen ışık ışınının, o lens üzerindeki prizmatik etkisi; lensin gücü ile o noktanın optik merkeze olan uzaklığının (cm) çarpımına eşittir. Bu kural yorumlandığında sonuç olarak diyebiliriz ki bir lensin optik merkezinin uzağından farklı bir noktadan bakıldığında prizmatik etki meydana gelir ve imaj daima prizma tepesine kaymış olarak algılanır. Bu nedenle, istenmeyen prizmatik etkiden gözü korumak için lensin optik merkezi Pd, ve çerçeve boyutlarına bağlı olarak yatay ve dikey yönde desantre edilerek gözün optik merkezden bakması temin edilmelidir.
Bir konveks lens, optik merkezi aşağı doğru kaymış şekilde gözün önüne tespit edilmişse; İmaj(görüntü) prizma tepesine doğru yukarı kayar. Göz, optik merkez üzerinden bakıyorsa; taban aşağı (base down BD) prizmatik etki meydana gelir ve görüntü prizma tepesine doğru yer değiştirmiş olarak algılanır. Bir konkav lens optik merkezi ayağı doğru kaymış olarak göz önüne tespit edilmişse, göz optik merkezin üzerinden bakıyorsa base up (taban yukarı) prizmatik etki meydana gelir. Görüntü aşağı doğru (prizma tepesine doğru) kaymış (yer değiştirmiş) olarak algılanır.
Kullanıcı, bir konveks lensin optik merkezinin altından bakıyorsa; yine taban yukarı prizmatik etki meydana gelir. İmaj prizma tepesine doğru (aşağıya) yer değiştirmiş algılanır.
Bir konveks lens, optik merkezi dışa (temporale) kaymış olarak gözün önüne tespit edilmişse; taban dışarı prizmatik etki meydana gelir. Görüntü prizma tepesine yani içeri doğru kaymış (yer değiştirmiş) olarak algılanır. Kullanıcı bir konveks lensin nasalından bakıyorsa, taban dışarı prizmatik etki meydana gelir. (base out)
Bir konveks lensin optik merkezi içe doğru (nasala -buruna) kaymış olarak gözün önüne tespit edilmişse; base in (Bİ) prizmatik etki meydana gelir. Görüntü prizma tepesine doğru yani dışa doğru kaymış algılanır.
Bir konkav lens gözün önüne optik merkez içe doğru kaymış olarak tespit edilmişse taban dışarı( BO base out) prizmatik etki meydana gelir. Görüntü, prizma tepesine doğru yani içe doğru kaymış olarak algılanır.
Bir konkav lens göz önüne optik merkez dışa doğru kaymış tespit edilmişse taban içeri base in (Bi) prizmatik etki meydana gelir Kullanıcı imajı prizma tepesine yani dışa doğru kaymış algılar.
Göz lensin optik merkezinden bakmazsa ne olur? Göz lensin optik merkezinin uzağından farklı bir noktadan bakarsa PRİZMATİK ETKI meydana gelir. Gözün istenmeyen prizmatik etkiden korunması için lensin optik merkezi; kullanıcının Pd mesafesine çerçevenin boyutlarına bağlı olarak YATAY VE DİKEY yönde desantre edilerek gözün optik merkezden bakması temin edilmelidir.
Fokometre oftalmik lenslerin diyoptrisini ölçebilen optik bir cihazdır. Fokometre aynı zamanda astigmatik lenslerin aks istikametini belirlemek ve PRİZMA DİOPTRİSİNİ ölçmek, TABAN YÖNÜNÜ de belirlemek için tasarlanmıştır. Fokometrenin bu fonksiyonu bizde pek bilinmez ve kullanılmaz. Bir fokometre yardımı ile reçetede istenen prizmatik etki prizma büyüklüğü ve taban yerleşim yönü kolaylıkla tayin edilebilir. Aynı zamanda bir fokometre kullanılarak yatay ve dikey merkezleme istemleri karşılanmamış tespitlerdeki kullanıcının maruz kaldığı istenmeyen prizmatik etkinin diyoptrisi ve taban yönü de belirlenebilir.
Fokometrede prizma diyoptrisini ölçmede optik cihazın içerisindeki halkalar sistemi kullanılır her halka bir prizma diyoptrisini yani büyüklüğünü 0-180° ve 0° -360°Iik sistemlerde prizma tabanının yerleşeceği yönleri belirlemede kullanılır.
Bazı fokometre modelleri 1/4 (dörtte bir), yarım prizma, bir buçuk prizma diyoptrisini ölçebilecek şekilde tasarlanmıştır.
Röpere bakılan gözetleme sistemi genellikle ayarlanabilen oküler ile bir teleskop seklini alır. Teleskoptan bakıldığında okülere ait redikül ile birlikte prizma diyoptrisini ölçen skalayı da (halkalar sistemini) birlikte görür. Fokometrede aks istikametini belirleyen her durumda dönebilen bir aks kolu vardır. Aksın istikametini bu dönen kısım belirlediği gibi prizma taban yönünü de belirleyebilir. Aks kolu üzerindeki kesik halka çizgilerinin her biri bir prizma diyoptrisini ifade eder.
Prizma diyoptrisi; röper (target) görüntüsünün prizma halkaları üzerinde kesiştiği (çakıştığı) nokta tarafından derece sistemi ile de taban yerleşim yönü belirlenir.
Redikülün yatay ve dikey hatları üzerinde röper (target) görüntüsü netleşirse, prizma diyoptrisini ve taban yönünün belirlenmesinde pek güçlük yoktur. Röper (target) görüntüsü retikülün yatay ve dikey hatları dışında netleşirse, birleşik prizmadan söz edilir.
Fokometreye bir lens yerleştirmeden diyoptri eseli sıfırı gösterirken röper (target) görüntüsü retikülün merkezinde olacaktır. Eğer bir plan prizmanın gücü ve taban yönü ölçülüyorsa ya da plan prizma ve taban yönü belirtilmiş bir reçete istemi karşılanacaksa, plan prizma lens fokometreye yerleştirildiğinde plan prizmanın prizmatik gücüne ve taban yönüne bağlı olarak röper (target) görüntüsü (kesilen hatlar), prizma diyoptrisini gösteren ilgili halka üzerinde netleşecektir. (diyoptri eşeli sıfırı gösterecektir).
Kalın prizma lensleri, ağırlıkları nedeniyle problem oluşturabilmektedirler. Klasik lens çapı kırıcılığı arttığı oranda prizmanın ağırlığı da artmaktadır. Fresnel Prizması, silikon esaslı, yumuşak bir yapıya sahip olup küçük prizmalar serisi şeklinde imal edilmiş filmdir. Bu özelliği ile de klasik prizmalara göre etkisini daha çabuk gösterir. Film camın iç yüzeyine tatbik edilir. Fresnel son derece hafif ve estetik olup 4, 6, 8, 10, 12, 15, 20, 25 ve 30 prizma diyoptrilerinde imal edilir.
Sorumluluk Reddi: Bu makale ve genel olarak bu site bir tıp doktorunun tavsiyesinin yerini almayı amaçlamamaktadır. Sitede bulunan bilgiler herhangi bir hastalığı veya tıbbi durumu teşhis etmek, tedavi etmek veya önlemek için kullanılmamalıdır. Kişisel sağlık sorunlarınız için lütfen doktorunuza danışın. Özgür Optik sitesi, sitede verilen herhangi bir görüş veya tavsiyeden kaynaklanan herhangi bir kişisel yaralanma veya hasar için hiçbir sorumluluk kabul etmez.
Hipotenüs® Yeni Nesil E-Ticaret Sistemleri ile Hazırlanmıştır.